Năm 2023 trên báo Vnexpress vẫn còn du khách đặt câu hỏi: Cà Mau có gì hay ho để làm du lịch? Và đến nay vẫn còn những câu hỏi như: Cà Mau có những thắng cảnh, hình thức du lịch và tổ chức tốt các tour để thu hút khách tham quan không?... Cà Mau có giao thông thuận tiện chưa?... Trả lời cho những câu hỏi như thế này không chỉ là trách nhiệm của các cấp quản lí mà còn là trách nhiệm của mỗi con người Cà Mau.

Hòn Đá Bạc qua ống kính của khách du lịch. Ảnh TG

       1.    Xu hướng du lịch hiện nay
       Dựa trên báo cáo do Euronews – mạng lưới truyền hình tin tức toàn Châu Âu, Trung tâm Thông tin Du lịch của Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam đã cho rằng du lịch thế giới đang hướng đến việc nâng cao trải nghiệm cho du khách với các hình thức du lịch thân thiện môi trường, cộng đồng tích hợp với công nghệ để vừa du lịch vừa có thể làm việc. 
Ông Eduador Santander, Tổng giám đốc điều hành cảu Ủy ban Du lịch Châu Âu cũng đưa ra nhận định: “Giới trẻ sẽ không lựa chọn những điểm đến làm tổn hại đến môi trường hay không có trách nhiệm với khí hậu”
       Theo tác giả Phương Anh trong bài Chín xu hướng du lịch của khách Việt và thế giới năm 2025, đăng trên báo VN ngày 29/11/2024, một trong những xu hướng du lịch ở Việt Nam và thế giới hiện nay là du lịch về đêm, du lịch hỗ trợ kéo dài tuổi thọ và đặc biệt là du lịch đa thế hệ để kết nối gia đình và người cao tuổi sẽ quan tâm đến du lịch ngày càng nhiều hơn thay vì để tiền cho con cháu như trước đây.
       Tác giả Nhật Hạ trên báo Đầu tư cũng cho rằng, xu hướng du lịch hiện nay là du khách sẽ kết hợp nghỉ dưỡng, khám phá với việc định hình nơi họ đến bằng việc tham gia vào các dự án bảo tồn, những hoạt động gắn liền với cộng đồng và giao lưu văn hóa.
       Như vậy, nếu sau dịch bệnh Covid19, xu hướng du lịch là đi đến những nơi xa hoa, náo nhiệt để “bù đắp” cho những ngày giãn cách thì hiện nay, đến những nơi ít ồn ào, ít người biết đến, thân thiện môi trường vừa để nghỉ dưỡng, trải nghiệm, kết nối yêu thương, vừa đóng góp cho cộng đồng, bảo vệ hành tinh mới là xu hướng được quan tâm. 
       2.    Sức hấp dẫn từ các giá trị văn hóa, lịch sử Cà Mau 
       Cà Mau là một tỉnh thuộc vùng Tây Nam Bộ, là một trong những vùng đất mới, được hình thành từ khoảng cuối thế kỉ XVI, đầu thế kỉ XVII. Đất mới, con người mới, cuộc sống gắn liền với sông nước nên sông nước trở thành thành tố quan trọng trong đời sống văn hóa của cư dân nơi đây, từ đó dần hình thành nên văn hóa đặc trưng của khu vực– văn hóa sông nước
Văn hóa sông nước hay còn được gọi là văn hóa triền sông, là cách nói chỉ những đặc trưng văn hóa của cộng đồng dân cư sống ở những vùng ven sông, được thể hiện rõ nét qua cách chọn nơi cư trú và các tín ngưỡng phong tục tập quán, văn hóa, nghệ thuật
Nơi cư trú
       Từ quan niệm “nhất cận thị, nhị cận sông, tam cận giang, tứ cận điền”, của người xưa, người dân Cà Mau cũng đã tiến hành chọn lọc kinh nghiệm trong việc tạo ra môi trường sống thích nghi tự nhiên với bốn loại nhà ở điển hình là nhà thuyền, nhà nổi, nhà trên sàn và nhà ven sông, trong đó nhiều nhất là nhà ven sông.
       Hòa hợp với thiên nhiên và lấy thiên nhiên làm tiêu chuẩn, lối kiến trúc của người dân nơi đây là không quan trọng hướng nhà, mỗi căn nhà thường trước sông sau ruộng, hoặc trước đường sau sông và một cây cầu nhỏ gie ra mé sông làm nơi để neo đậu ghe xuồng, sinh hoạt và tiện di chuyển. Nhà ở san sát, ranh giới mang tính quy ước bằng hàng cây, con mương và xung quanh nhà có nhiều cây xanh… 
       Nghỉ dưỡng ở những ngôi nhà đặc trưng của vùng sông nước, du khách sẽ có cơ hội cảm nhận trọn vẹn hơn về sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên qua hương vị, thanh âm của đất, nước, cây cỏ, sản vật… nơi mình đến.
Chợ nổi
       Khi hạ tầng giao thông chưa phát triển, thuyền là phương tiện di chuyển, chuyên chở chính nhưng có khi người dân nơi đây lấy thuyền làm nhà, làm nơi buôn bán trên sông. Cũng từ đây hình thành nên nét sinh hoạt đặc trưng, đó là chợ nổi. 
Chợ là nơi mua bán thật sự của người dân địa phương, họ đến để trao đổi sản vật, các mặt hàng nhu yếu phẩm phục vụ cho cuộc sống hàng ngày… Ghe xuồng được trang trí theo từng địa phương và những người thương hồ treo sản vật muốn bán tượng trưng trên các cây bẹo, trong đó có các sản phẩm đặc trưng đến từ các làng nghề ở địa phương. Đến Chợ nổi, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến, trải nghiệm nét đẹp văn hóa sông nước qua cách rao hàng, mua bán, trao đổi hàng hóa, các món ăn dân dã vùng sông nước, những câu hò trên sông….
Nghề và làng nghề truyền thống 
       Với sự kết hợp hài hòa của biển, rừng và hệ sinh thái đan xen mặn, ngọt, lợ đã tạo nên sự sự đa dạng về sản vật. Vì thế Cà Mau hiện có nhiều làng nghề truyền thống hoặc mới hình thành. Ngoài sự đóng góp về kinh tế, giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, làng nghề truyền thống hiện đang gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa– lịch sử về đất nước và con người Cà Mau. Uy tín thương hiệu truyền thống biến nơi đây thành những điểm đến yêu thích của khách du lịch. Họ không chỉ được tham quan quy trình sản xuất, nếm thử, mua sắm mà còn có cơ hội trải nghiệm để tạo ra những sản phẩm này, từ đó thẩm nhận các giá trị văn hóa nơi mình đến. Có thể kể đến trải nghiệm vừa chèo thuyền giăng câu, đóng lú… vừa nghe kể chuyện Bác Ba Phi, nghe vọng cổ; bắt và chế biến ba khía; gác kèo, lấy mật, ăn ong ở rừng U Minh Hạ thuộc Khu dự trữ sinh quyển thế giới Mũi Cà Mau - một hệ sinh thái rừng ngập mặn tự nhiên được UNESCO công nhận, bao gồm Vườn quốc gia Mũi Cà Mau, Vườn quốc gia U Minh Hạ và khu vực rừng phòng hộ ven Biển Tây - Nghề này hiện đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia năm 2009. 
       Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP cùng với sự kết hợp khoa học kĩ thuật trong sản xuất nhằm tăng năng suất và đảm bảo chất lượng sản phẩm; sự kết nối với các tour du lịch trải nghiệm đã góp phần bảo tồn và tạo thêm sức sống lâu bền cho các làng nghề cũng như sự phát triển của du lịch xanh, kinh tế xanh của địa phương.
Đời sống văn hóa nghệ thuật, tín ngưỡng, phong tục tập quán mang đậm dấu ấn sông nước 
       Từ lâu, nhiều nước trên thế giới đã xem các loại hình nghệ thuật, tín ngưỡng, phong tục tập quán luôn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa sâu sắc và là những “sản phẩm” du lịch có sức hút mạnh mẽ đối với du khách, giúp họ hiểu sâu hơn về đời sống văn hóa tinh thần của vùng đất nơi mình đến. Cũng giống nhiều tỉnh Tây Nam Bộ, Cà Mau là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa độc đáo của bốn dân tộc anh em Kinh, Hoa, Khmer, Chăm, từ đó tạo nên bức tranh văn hóa nghệ thuật sinh động đầy màu sắc trên mảnh đất này. Nổi bật là các lễ hội truyền thống.
       Lễ hội là một nét văn hóa đặc sắc, phản ánh đời sống tâm linh của mỗi vùng miền, mỗi dân tộc. Lễ hội là hình thức sinh hoạt văn hóa tập thể của nhân dân sau thời gian lao động vất vả, hoặc là dịp để mọi người hướng về một sự kiện lịch sử của đất nước, của địa phương hoặc liên quan đến những sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân, hoặc chỉ đơn thuần là những hoạt động có tính chất vui chơi, giải trí. Do vậy, lễ hội có tính hấp dẫn cao đối với du khách. 
       Theo tác giả Nguyễn Xuân Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long hiện có 1.234 lễ hội, trong đó lễ hội dân gian chiếm số lượng cao nhất 856 (69,36%), 262 lễ hội tôn giáo (21,23%), 107 lễ hội lịch sử cách mạng (8,67%) và 9 lễ hội khác (0,72%). Cà Mau có khá nhiều lễ hội được nhiều người biết đến bởi nét độc đáo và hấp dẫn như Lễ tế Thần Nông, Lễ hội Kỳ Yên Đình Thần Tân Hưng hay Lễ vía Bà Thiên Hậu của người Hoa… Đặc biệt là Lễ hội Nghinh Ông. Đây là lễ hội mang tính quốc gia, bắt nguồn từ nghi lễ cầu ngư của người dân làng chài, gắn liền với tín ngưỡng thờ Cá Ông của người dân đi biển. Ngoài việc là nguồn sử liệu với các chứng tích về chủ quyền biển đảo, kinh nghiệm của người đi biển, lễ hội còn thể hiện sự tôn vinh công đức của vị thần biển đã giúp ngư dân khi gặp nạn, giúp họ có những chuyến đi biển an bình và bội thu… Lễ hội được diễn ra vào giữa tháng 2 âm lịch hàng năm tại Lăng Ông Nam Hải ở cửa biển Sông Đốc. 
Đến Cà Mau ngay dịp lễ hội, du khách sẽ có cảm nhận rõ hơn về dấu ấn văn hóa, nghệ thuật truyền thống độc đáo và tình người của người dân nơi vùng đất cực Nam Tổ quốc.
Các địa danh gắn liền với lịch sử địa phương
       Đến nay, Cà Mau có 45 di tích được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh và 12 di tích được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Tham quan các di tích này, du khách không chỉ được tìm hiểu về lịch sử văn hóa và con người Cà Mau anh dũng bất khuất từ thời khẩn hoang mở cõi đến nay, mà còn được chiêm ngưỡng, đắm mình trong vẻ đẹp mà thiên nhiên ban tặng. Nổi tiếng là khu di tích Hòn Đá Bạc, di tích Làng rừng Vồ Dơi ở huyện Trần Văn Thời, Di tích Chùa Cao Dân ở huyện Thới Bình, di tích Hoàn Khoai và di tích Bến tàu không số Vàm Lũng ở huyện Ngọc Hiển, di tích Chùa Phật Tổ ở thành phố Cà Mau…
       3.    Đề xuất một số giải pháp
Trong những năm gần đây, du lịch Cà Mau đã bước đầu khởi sắc nhờ vào những chính sách, đầu tư cơ sở hạ tầng, kế hoạch phát triển, …phù hợp và theo sát thực tế. Tuy nhiên, để có thể bảo tồn và phát huy thế mạnh về đặc trưng văn hóa, lịch sử địa phương nhằm phát triển du lịch, thiết nghĩ ngành du lịch tỉnh nhà cần có thêm những chủ trương, giải pháp đa dạng hơn để có thể huy động được sức dân trong trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử…nhằm đáp ứng xu hướng du lịch xanh, du lịch bền vững.
       1. Tăng cường và đổi mới cách phổ biến, tuyên truyền chính sách bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử địa phương không chỉ với đối tượng thụ hưởng hay đối tượng trực tiếp và gián tiếp chịu sự tác động, điều chỉnh của chính sách mà còn cần chú ý đến đối tượng làm nhiệm vụ quản lí, duy tu các công trình văn hóa, lịch sử địa phương trong thời kì hội nhập và công nghệ.
       2. Cần quy hoạch vùng bảo tồn văn hóa triền sông gắn liền với các làng nghề truyền thống hoặc gần khu chợ nổi và các di tích văn hóa, lịch sử để du khách vừa có cơ hội khám phá lịch sử, văn hóa, vừa trải nghiệm cuộc sống vùng sông nước với những nét đặc trưng, đặc sản vùng miền. Bên cạnh đó, ngoài việc hỗ trợ cho những hộ làm du lịch trong khu bảo tồn thì cũng cần có chính sách ưu đãi dành cho những những người buôn bán trên sông trong chợ nổi, đảm bảo điều kiện để những thương hồ này bám ghe, bám chợ, góp phần bảo tồn và phát triển một nét văn hóa đặc trưng, độc đáo mà không phải vùng, miền nào cũng có được. Bởi vì không có thương hồ sẽ không có chợ nổi. Và đương nhiên, đi kèm sự hỗ trợ từ nhà nước sẽ là những cam kết về chất lượng sản phẩm đặc trưng của người Cà Mau, vệ sinh môi trường, văn hóa kinh doanh…
       3. Khách du lịch đóng một vai trò rất lớn trong việc bảo tồn và quảng bá các giá trị văn hóa, lịch sử của nơi mình đến. Vì thế cần có những chính sách marketing hợp lý để tạo dấu ấn riêng, thu hút du khách. Từ sự thành công của game Hắc Thần Thoại: Ngộ Không của Trung Quốc, năm 2024, một trong những trò chơi điện tử ăn khách nhất mọi thời đại, với 10 triệu bản bán ra trong ba ngày, đã giúp tỉnh Sơn Tây, nơi có 27 trong số 36 địa điểm xuất hiện trong bối cảnh trò chơi, trở thành điểm nóng về du lịch. Và ở Việt Nam, sau khi MV Bắc Bling của Hòa Minzy ra mắt và “gây sốt”, tỉnh đã Bắc Ninh nhanh chóng tận dụng hiệu ứng này để thúc đẩy du lịch với các tour tham quan di sản, văn hóa với chương trình khuyến mãi miễn phí vé xe buýt nội tỉnh. 
       Cà Mau không thiếu chất liệu văn hóa độc đáo có sức hấp dẫn mạnh mẽ với khán giả trong và ngoài nước. Nếu hiện tại chưa đủ điều kiện, chúng ta hoàn toàn có thể tìm kiếm sự cộng tác từ các nhạc sĩ, ca sĩ, diễn viên, người mẫu… để cho ra đời những sản phẩm như Bắc Bling. Khi âm nhạc, điện ảnh, thời trang, ẩm thực, thủ công mỹ nghệ được kết nối, chúng sẽ cộng hưởng, tạo ra giá trị rất lớn trong việc phát triển du lịch của tỉnh nhà.
       Ngoài các phương tiện thông tin truyền thông hiện đại, quảng bá bằng nhiều ngôn ngữ, cần chú ý đến phương thức “truyền miệng”. Đây là hình thức mang lại hiệu quả rất cao trong công tác marketing vì trong thế giới phẳng, thật – giả lẫn lộn thì truyền miệng từ người thân, bạn bè lại thực sự đem đến niềm tin gần như tuyệt đối từ du khách. Nhưng để phương thức này mang đến giá trị cho du lịch lại liên quan đến hàng loạt vấn đề từ chất lượng dịch vụ như môi trường, giá cả, ăn uống, nghỉ ngơi, vui chơi trải nghiệm thực tế, đồ lưu niệm, cách phục vụ… Mọi thứ phải thỏa mãn được các nhu cầu của khách du lịch, khiến cho khách du lịch hài lòng với sản phẩm dịch vụ mà họ đã trả phí.
       4. Cần tạo một khối liên kết hoàn chỉnh trong cộng đồng du lịch ở địa phương và nâng cao trách nhiệm của mỗi điểm đến. Cùng với việc phải luôn tạo ra những sản phẩm du lịch mới, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của mọi nhóm đối tượng du khách là việc quảng bá, bảo vệ, giữ gìn các nét văn hóa đặc sắc của địa phương thông qua chất lượng các tour du lịch do mình đảm nhiệm. Các gói sản phẩm du lịch cần được xây dựng chuyên nghiệp, đảm bảo các điều kiện về pháp lí, an toàn, bảo vệ sinh thái và không ảnh hưởng đến môi trường.
       5. Nên có sự kết nối chặt chẽ hơn giữa các đơn vị chủ quản về du lịch, các doanh nghiệp du lịch với các tổ chức đoàn, hội. Giỏi công nghệ, năng động, sáng tạo, thích “xê dịch” là ưu điểm vượt trội của tuổi trẻ. Mỗi học sinh, sinh viên đều có thể là một hướng dẫn viên du lịch trên không gian mạng và trong thực tế nếu các bạn được cung cấp những kinh nghiệm, kiến thức cơ bản về quảng bá du lịch thông qua các hoạt động do Đoàn thanh niên, Hội sinh viên phối hợp với các đơn vị, doanh nghiệp du lịch tổ chức. Đây là cơ hội để tuổi trẻ vừa được thể hiện, phát huy vai trò, nhiệm vụ của mình trong bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử địa phương, vừa được rèn luyện để phát triển, hoàn thiện bản thân. Và đây cũng chính là nền tảng để xây dựng nên những con người Cà Mau hiện đại nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc.

       KẾT LUẬN
       Trước tình trạng nhiệt độ toàn cầu ngày càng tăng, biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt thì ý thức bảo vệ môi trường của con người cũng dần thay đổi theo hướng tích cực. Xu hướng du lịch xanh, du lịch bền vững, có trách nhiệm ngày càng được ưu tiên với những chuyến đi không chỉ để tận hưởng, chữa lành, khám phá mà còn góp phần vào việc bảo tồn thiên nhiên, tái tạo cảnh quan. Với sự dịch chuyển này, nếu biết nắm bắt và khai thác thế mạnh từ văn hóa, lịch sử địa phương sẽ mở ra một giai đoạn phát triển đầy hứa hẹn cho ngành du lịch, từ đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội cho tỉnh nhà theo đúng sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 34/CĐ-TTg ngày 10/4/2025 về việc thúc đẩy phát triển du lịch, bảo đảm thực hiện tốc độ tăng trưởng kinh tế hai con số.

Lê Thị Thanh An

TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1.    Đặng Thị Hạnh, 2011. Chợ nổi Đồng bằng sông Cửu Long từ góc nhìn văn hóa học, Khoa Văn hóa: NXB Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. Hồ Chí Minh. 
2.    Nguyễn Xuân Hồng, 2010, Lễ hội của người Việt ở Đồng bằng sông Cửu Long, truyền thống và phát triển, Luân án tiến sĩ văn hóa học.
3.    Gia Huy, Du lịch Việt Nam 2021 tìm thời cơ trong thách thức. https://dangcongsan.vn. Truy cập ngày 25/4/2025.
4.    Anh Minh, Xu hướng du lịch 2025: khách dần từ bỏ nơi xa hoa, đông đúc. https://vnexpress.net. Truy cập ngày 03/4/2025.
5.    Trần Thùy Trang, Làng nghề truyền thống tại Cà Mau giá trị văn hóa và tiềm năng phát triển. https://lienhiephoikhkt.camau.gov.vn. Truy cập ngày 25/4/2025